کنجاله پلت کلزا

در تولید کنجاله پلت کلزا، کنجاله پرک کلزا تحت تاثیر رطوبت و حرارت در دستگاه پلتایزر با عبور از سوراخ‌هایی که به آن اصطلاحا “دای” نامیده می شود، بر اساس فشار مکانیکی در دستگاه های مجهز و مخصوص، تبدیل به دانه‌های پلت می‌شوند. با توجه به اینکه کنجاله‌های پلت کلزا، تحت حرارت و فشار بخار آماده می‌شوند و به همین دلیل بسیاری از باکتری‌ها (سالمونلا و ایکولای) را از بین می‌برد و مانع از رشد و فعالیت آن‌ها می‌گردند. پلت‌های تولیدی که در قطر های مشخص و طول های منظم ساخته می شوند در مقایسه با خوراک‌های آردی خوش خوراک‌تر بوده و درصد بالائی از جیره غذایی گاو شیری، پرواری و طیور را به خود اختصاص می‌دهند.

 

فرآیند تولید کنجاله کلزا

فرآیند روغن گیری از دانه‌های کلزا بعد از تمیزکردن دانه ها بوسیله بوجاری و سنگ گیر ، شامل دو مرحله پرس ( Prees ) و استخراج ( Extraction ) می‌باشد.

درمرحله پرس، دانه‌های تمیزشده کلزا پس از خرد شدن در دستگاه فلیکر، برای پخت وارد دستگاه کوکر می شوند و بعداز پخت با دما و رطوبت مشخص جهت فرآیند روغن گیری وارد دستگاه پرس می شوند. در این مرحله تقریبا ۳۵ درصد از روغن موجود در دانه کلزا گرفته می‌شود و تفاله خروجی دستگاه پرس که اصطلاحا کیک پرس نامیده می‌شود جهت ادامه فرآیند روغن گیری به واحد اکستراکشن منتقل می گردد.
روغن خروجی از پرس نیز بعد از عبور از دستگاه دکانتور و حذف ناخالصی‌های آن وارد مخازن ذخیره می شود.
در مرحله استخراج، کیک پرس خروجی از دستگاه پرس که تقریبا دارای ۱۳ تا ۵۳ درصد روغن می باشد، وارد دستگاه اکستراکتور می‌شود و در اثر تماس با حلال هگزان ، روغن موجود در کیک پرس جدا شده و بصورت محلولی از روغن و هگزان که در اصطلاح ( میسلا ) نامیده می‌شود از اکستراکتور خارج می‌گردد.

میسلا خروجی از اکستراکتور وارد واحد تبخیر ( Evaporation ) شده و با توجه به دمای تبخیر هگزان که حدودا 66 درجه سانتیگراد می‌باشد، در چند مرحله با بخار غیر مستقیم حرارت می‌بیند تا هگزان آن کاملا جدا شده و روغن باقیمانده به مخازن ذخیره منتقل می‌گردد.

بخارات هگزان نیز پس از عبور از کندانسورها و تبدیل به حالت مایع، دوباره وارد چرخه روغن گیری می گردند.

تفاله باقیمانده در اکستراکتور که تقریبا حاوی 5% چربی و بیش از 55 % پروتئین می باشد، وارد دستگاه DTDC می‌گردد که چهار مرحله حلال زدایی، پخت، خشک کردن و سرد کردن روی آن صورت می پذیرد و سپس کنجاله کلزا خروجی از دستگاه پس از تنظیم رطوبت وارد انبار ذخیره کنجاله می‌گردد.

به عبارتی دیگر کلزا یک دانه‌ی روغنی، تقریبا حاوی 42 الی 43 درصد روغن (بر حسب دانه خشک) می‌باشد . وقتی روغن دانه‌های آن گرفته شود موادی باقی می‌ماند که به این مواد، کنجاله کلزا گفته می‌شود . مقدار پروتئین این محصول بیش از 55% درصد است. همچنین این پروتئین دارای اسید آمینه بسیار مناسبی می‌باشد . این نوع کنجاله از نظر ارزش پروتئین قابل مقایسه و توانایی رقابت با سایر کنجاله‌ها را دارد.

 

ارزش غذایی دام

یکی از مسائل مهم و اساسی در زمینه پرورش گاو شیری، تأمین خوراک و جیره مناسب است؛ به نحوی که بیش از 60 تا 70 درصد هزینه‌ها را به خود اختصاص می دهد.

بنابراین برای دستیابی به تولید مطلوب و اقتصادی، تأمین مواد خوراکی و بویژه منابع پروتئین و انرژی ارزان قیمت و متناسب با احتیاج دام ضروری می‌باشد. در این راستا تأمین منابع پروتئینی با محدودیت بیشتری مواجه بوده و معمولا گران‌تر از منابع انرژی‌زا هستند.

غالباً، منبع پروتئینی رایج در اغلب نقاط جهان را کنجاله‌های حاصل از روغن کشی دانه‌های روغنی شامل می گردد. میزان کاشت دانه‌های روغنی ارتباط مستقیمی با میزان کنجاله تولید شده برای استفاده در خوراک دام دارد. چرا که باقیمانده دانه‌های روغنی پس از استحصال روغن که با نام کنجاله شناخته می‌شود، عمده منابع پروتئینی مورد استفاده در تغذیه گاوهای شیری می باشند.

 

تامین خوراک و جیره مناسب

کنجاله سویا عمده‌ترین منبع پروتئینی بوده که به علت توازن بهتر اسیدهای آمینه در جیره دام ها استفاده می شود. ولی در سال‌های اخیر قیمت کنجاله سویا در بازار جهانی به میزان زیادی افزایش یافته است. بنابرین بررسی امکان استفاده از کنجاله سایر دانه‌های روغنی برای جایگزینی با کنجاله سویا در جیره غذایی دام را ضروری می سازد.

 

خواص کنجاله کلزا در خوراک دام و طیور

در این راستا کنجاله کلزا به عنوان یک مکمل پروتئینی جدید و ارزان قیمت می تواند مدنظر باشد. در حال حاضر گیاه کلزا یکی از مهم‌ترین دانه‌های روغنی تولید شده در جهان می باشد، به طوری که دانه، روغن و کنجاله کلزا پس از سویا، مقام دوم تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.

طی سالهای اخیر در کشور ایران نیز، توسعه و کشت دانه روغنی کلزا به سرعت رو به رشد بوده است به طوری که میزان تولید دانه کلزا درسال 88-87 300 هزار تن بوده است که یقیناً به همراه تولید دانه روغنی کلزا بر تولید کنجاله آن نیز افزوده خواهد شد.

کنجاله کلزا نسبت به کنجاله سویا، از نظر تعادل در اسید آمنیه‌های ضروری با کنجاله سویا برابری می‌کند. اما در میزان متیونین و سیستین در سطح مناسبی قرار دارد.

در مقایسه میزان انرژی کنجاله کلزا با کنجاله سویا می‌بینیم که کنجاله کلزا از انرژی کمتری برخوردار است؛ لذا این محصول دارای فیبر بالاتر و پروتئین کمتر نسبت به کنجاله سویا است.

مرغوب‌ترین حالت این محصول باید فاقد هرگونه بو غیر طبیعی و نامطبوع باشد . در غیر اینصورت نشاندهنده‌ی فاسدبودن و سوخته شدن است.

رنگ این کنجاله معمولا بین قهوه‌ای روشن تا تیره می باشد.

این محصول اسید چرب غیر اشباع در خود ندارد و سرشار از وینام و اسید آمینه می‌باشد .

از کنجاله باکیفیت کلزا در تغذیه دام و پرندگان ، بسیار مورد استفاده قرار می‌گردد. به این دلیل که درصورت استفاده از کنجاله کلزا در جیره دام های شیرده،  میزان شیر دام‌ها افزایش یافته و همچنین در دام‌های گوشتی میزان گوشت آنها نیز بیشتر می‌شود، و استفاده از تفاله کلزا برای خوراک گوسفندان موجب افزایش رشد پشم آن ها می گردد.

 

ترکیبات ضد تغذیه ای کنجاله کلزا

۱-اسید فیتیک:

اسید فیتیک یک ترکیب ضد تغذیه ای است که در کنجاله کلزا وجود دارد. اسید فیتیک مانع از جذب شدن پروتئین ها و املاحی که در کنجاله کلزا وجود دارند می شود و این به خاطر خاصیت الکترون خواهی زیاد اسید فیتیک است که با پروتئین و کاتیون هایی مثل روی ترکیب می شود.

۲-گلوکوزینولیت ها :

اثرات توکسیک ، کاهش قدرت باروری ، ایجاد گواتر با جلوگیری از سنتزهورمون تیروئید و ایجاد تغییرات پاتولوژیک در غده تیروئید و در کبد، از جمله تأثیرات ضد تغذیه ای گلوکوزرینولیت ها و ترکیبات ناشی از تغییر مثل هیدرولیز آن ها است.

۳-اسید فنلیک و تانن ها :

ترکیب شدن اسید فنلیک و تانن های کنجاله کلزا با اسید آمینه ها و آنزیم ها موجب کاهش جذب پروتئین می شود. ترکیبات اسید فنلیک و تانن ها در کنجاله سویا از کنجاله کلزا حدود ۳۰ برابر کمتر است. همچنین این ترکیب ها منجر به تیره شدن رنگ کنجاله کلزا و ایجاد طعم تند آن شده اند.

در این مقاله به ۳ مورد از ترکیبات ضد تغذیه ای کنجاله کلزا اشاره کردیم. برای جلوگیری از اثرات بد حاصل از خوردن کنجاله کلزا باید به مقدار مناسب و طبق برنامه غذایی مشخص این ماده در جیره غذایی دام ها و طیور قرار گیرد.

 

سامانه بازارگاه

(محصولات و نهاده‌های کشاورزی)

بر اساس هماهنگی‌های به عمل آمده با وزارت جهاد کشاورزی، در قالب این سامانه مبادلات نهاده‌های کشاورزی(ذرت،جو،کنجاله) بین وارد‌کنندگان با خریداران به واسطه‌گری توزیع‌کنندگان، با سهولت بیشتری امکان‌پذیر خواهد شد.

با توجه به ظرفیت‌ها و زیر ساخت های بانک کشاورزی در حوزه بانکداری الکترونیک و بین الملل، بازرگانان نهاده‌های کشاورزی فعالیت های خود در زمینه خرید و فروش نهاده ها را از طریق سامانه مذکور انجام خواهند داد.